Üst tənəffüs yollarında tez-tez görülən problemlərdən biri olan sinüzit insanların gündəlik həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Sinusların iltihabı olaraq təyin olunan sinüzit problemi səbəbiylə bir çox xəstə müalicə üçün sinüzit əməliyyatına müraciət edir.
Sinuslar – kəllə sümükləri içərisindəki hava boşluqları kimi müəyyən edilir. Burun arxasında, göz ətrafında və alın bölgəsində yerləşən sinusların daxili səthi, burun daxili səthi kimi selikli qişa ilə örtülmüşdür. Sinusları əhatə edən selikli qişanın çıxardığı selikin buruna keçməsinə mane olan vəziyyətlər sinüzit problemini ortaya çıxarır.
Sinüzitin tərifi
Sinüzit problemi gündəlik həyatı əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən və həyat keyfiyyətini aşağı salan bir xəstəlikdir. Araşdırmalar nəticəsində cəmiyyətdə təxminən hər səkkiz nəfərdən birində sinüzit problemi olduğu müəyyən edilib. Səbəb olduğu şikayətlər və bu şikayətlərin şiddəti insandan insana fərqli olsa da, sinüzit probleminin əsas tapıntılarını aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Baş ağrısı
- burun tıkanıklığı
- Burun axması
- Postnazal damcı
- Qoxu və dad hissi azalır
- Göz ətrafında ağrı və yırtılma
- Boğaz ağrısı və pis qoxu
- Yüksək hərarət
- Zəiflik və yorğunluq
Sinüzit problemi hər yaşda olan insanlarda görülə bilər. Xüsusilə qış aylarında soyuq havanın təsirindən sinüzit problemlərinin artması müşahidə edilir. Sinüzitlə bağlı şikayətlər 3 aydan çox davam edərsə, problem xroniki sinüzit olaraq təyin olunur və bu vəziyyətdə müalicədə sinüzit əməliyyatı variantı nəzərdən keçirilə bilər.
Sinüzit probleminin müalicəsi iki şəkildə tətbiq oluna bilər: cərrahi və qeyri-cərrahi. Qeyri-cərrahi üsulların fayda vermədiyi və şikayətlərin həlli mümkün olmayan hallarda cərrahi üsullardan istifadə edilir. Sinüzit əməliyyatı xüsusilə sinusların ventilyasiya kanallarının tıxandığı hallarda edilir.
Sinüzitin müalicəsində cərrahi üsul
Sivilizasiya tarixi boyu xəstəliklərin diaqnostikası və müalicəsində istifadə olunan üsullar dövrün imkanlarından asılı olaraq inkişaf etmiş və dəyişmişdir. İndiki vaxtda müasir tibbi texnologiyanın inkişafı və daha geniş elmi araşdırmaların aparılması ilə sinüzitin cərrahi müalicəsində istifadə olunan üsullar da dəyişmişdir.
Hal-hazırda sinüzit cərrahiyyəsində endoskopik sinus cərrahiyyə üsulu tez-tez istifadə olunur. Sinüzit cərrahiyyəsində müalicə planlaması və hədəflənən proses aşağıdakılardır;
- Sinuslarda anadangəlmə və ya qazanılmış anatomik pozğunluqların müalicəsi
- Sinus ventilyasiya və boşalma kanallarında tıxanmaya səbəb olan problemlərin aradan qaldırılması
- Sinusları buruna bağlayan kanalları genişləndirərək sinuslara daxil və xaricə hava axınının təmin edilməsi
- Allergiya problemlərinin qarşısının alınması (allergik rinit)
Allergik Rinit və Sinüzit Arasındakı Fərqlər
Yuxarı tənəffüs yollarında allergik rinit və sinüzit problemləri, onların yaratdığı şikayətlər bir-birinə bənzədiyi üçün tez-tez qarışdırılan xəstəliklərdir. Allergik rinit problemi, allergik reaksiyalar nəticəsində burnun daxili səthindəki selikli qişa quruluşunun şişməsi və burun tıkanıklığı kimi əlamətlərə səbəb olması olaraq təyin edilir. Sinüzit burun boşluğunun ətrafındakı sümüklərdəki hava boşluqlarını əhatə edən selikli qişanın iltihabı olaraq təyin olunur. Xəstələr burun tıkanıklığı, başağrısı və ya postnazal damcı kimi şikayətlərlə həkimə müraciət edərlərsə, qəti diaqnoz endoskopik müayinə və lazım olduqda müxtəlif görüntüləmə üsulları ilə qoyulur.
Endoskopik Sinus Cərrahiyyəsi
Bu gün endoskopik sinus əməliyyatı sinüzit problemi ilə yanaşı sinuslardakı şişlərin aradan qaldırılmasında, ön kəllə dibindəki sümük zədələrinin müalicəsində və göz yuvasının zədələnməsinin müalicəsində də istifadə edilən bir üsuldur. Bütün dünyada tez-tez istifadə edilən bu üsulda tətbiqi həyata keçirəcək həkimin təcrübəsi və texniki bacarığı böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Sinüzit probleminin endoskopik sinus cərrahiyyəsi ilə müalicəsində əməliyyat planlaması çox detallı şəkildə edilir. Bu prosesdə əməliyyatdan sonra lazım olan təqib və baxım, əməliyyatın düzgün aparılması sağalma prosesinə böyük təsir göstərir. Endoskopik sinus əməliyyatı ilə müalicə olunacaq xəstələrin diqqət etməli olduğu məqamlar aşağıdakılardır:
- İlk növbədə əməliyyatın endoskopik sinus cərrahiyyəsində təcrübəli həkim tərəfindən aparılması çox vacibdir.
- Sinus əməliyyatları çox vaxt ümumi anesteziya altında aparıldığı üçün əməliyyatdan əvvəl həkimin tövsiyə etdiyi müddətdə oruc və susuzluq tələb olunur.
- Əməliyyat zamanı yaranacaq yaraların tez sağalması üçün tütün məmulatlarının istehlakı dayandırılmalıdır.
- Əməliyyatdan sonra istifadə ediləcək dərmanlar və nəzərə alınacaq məsələlərlə bağlı həkim tövsiyələrinə tam əməl edilməlidir.
Endoskopik sinus əməliyyatı çox mürəkkəb anatomiyaya malik bir bölgədə edildiyi üçün bu əməliyyat bəzi risk faktorlarını daşıyır. Bu bölgədəki damarların zədələnməsi nəticəsində ciddi qanaxma, göz yuvası daxilində qanaxma, yuxu arteriyasının yırtılması, göz yuvasında absesin əmələ gəlməsi və ya görmə sinirlərinin zədələnməsi kimi ağırlaşmaların qarşısını almaq məqsədilə Əməliyyatdan sonra öz sahəsində mütəxəssisə üstünlük verilməli və həkiminizin tövsiyələrinə əməl edilməlidir.
Endoskopik sinus əməliyyatından sonra
Son illərdə sinüzit cərrahiyyəsində ən çox istifadə edilən üsul funksional endoskopik sinus əməliyyatıdır. Ümumi anesteziya altında tətbiq edilən bu üsul xəstənin çox qısa müddətdə sağalmasına və gündəlik həyata qayıtmasına şərait yaradır. Endoskopik sinus əməliyyatından sonra diqqət yetirilməli olan məqamlar aşağıdakı kimi sıralana bilər;
- Təxminən bir həftə istirahət etməlisiniz.
- Tətbiq olunan sahə hər cür travmadan qorunmalıdır.
- Sağalma prosesi zamanı burnu çox sərt təmizləmək olmaz.
- Əməliyyatdan sonrakı ilk günlərdə hündür yastığa üstünlük verilməlidir.
- Tütün məmulatlarından istifadənin qarşısını almaq üçün xüsusi diqqət yetirilməlidir.
- Əməliyyatdan sonra ağrı ola bilər; Həkimin tövsiyə etdiyi dərmanlarla ağrı nəzarəti təmin edilməlidir.
- Əməliyyatdan bir neçə gün sonra postnazal qanlı damlaların olması normaldır.
- Əməliyyatdan bir neçə gün sonra burnun daxili səthinin qabıqlanması səbəbindən burun tıkanıklığı problemi ola bilər. Tətbiq sahəsinin yaxşılaşdırılması ilə bu şikayət yox olacaq.
- Endoskopik sinus əməliyyatından sonra ilk 2-3 həftə dənizdə və hovuzda üzməmək tövsiyə olunur. Açıq yaralar infeksiyadan maksimum dərəcədə qorunmalıdır.
Unudulmamalıdır ki, sinüzit problemlərinə qarşı profilaktik müalicələr əməliyyatdan əvvəl olduğu kimi əməliyyatdan sonra da tətbiq olunmalıdır.