Polip nədir, səbəbləri, simptomları və müalicəsi

Polip sözü (latınca) çox ayaqlı mənasını verir. Xroniki və ya təkrarlanan sinusitlər arasında müalicəsi daha çətin olan qrupdur. Burun tıxanması, qoxu itkisi polipli xəstələrdə ən diqqətə çarpan şikayətlərdir. Genetik faktorlar (irsi), anatomik pozuqluqlar, mukozaya aid narahatlıqlar, ümumi bədən sisteminə aid narahatlıqlar polipin yaranmasına əsas səbəbdir.

Polipli burunda xarici görünüşü şəffaf, çəhrayı-qırmızı rəngdə və ya daha qatı şəkildə ola bilən içi maye dolu ətlər, xroniki iltihab və şiş olur. Bu ətlər bəzən burun xaricinə belə çıxa bilər. Allergiyası olan və ya olmayan xəstələrdə də polip yarana bilər. Bəzi uşaqlarda anadangəlmə olan genetik xəstəliklər (kistik fibroz, kartagener sindromu, aspirin intoleransı vs.) olur ki, bunlar da poliplərin yaranmasına səbəb ola bilir. 

Polip növləri və onların yerləşdiyi orqanlar

Poliplər müxtəlif orqanlarda meydana gələ bilər, o cümlədən:

• Bağırsaq polipləri (Yoğun və düz bağırsaqda rast gəlinir, bəzi hallarda xərçəngə çevrilə bilər.)
• Mədə polipləri (Adətən endoskopiya zamanı təsadüfi aşkarlanır.)
• Burun polipləri (Xroniki allergiya və sinus problemləri ilə əlaqəli ola bilər.)
• Uterus (uşaqlıq) polipləri (Qadınlarda menstrual pozuntulara səbəb ola bilər.)
• Sidik kisəsi polipləri (Sidik ifrazında çətinlik və qanama yarada bilər.)

Poliplərin növləri

1. Saplı poliplər – Sapla orqana bağlanır və sallanır.
2. Oturmuş poliplər – Geniş bir əsas ilə orqana yapışır və daha sabit olur.

Yaranma səbəbləri

Poliplərin yaranmasına bir neçə amil təsir edə bilər:

• Genetik meyillilik
• Xroniki iltihabi proseslər
• Düzgün qidalanmama (az lifli, çox yağlı qidalar)
• Siqaret və spirtli içkilərin qəbulu
• Hormon balanssızlığı (xüsusilə uterus poliplərində)
• İmmunitet sisteminin zəifləməsi

Simptomları

Poliplər bəzən simptomsuz olur, lakin bəzi hallarda aşağıdakı əlamətlər müşahidə edilə bilər:

• Bağırsaq polipləri – Nəcisdə qan, qarın ağrısı, bağırsaq hərəkətlərində dəyişiklik.
• Burun polipləri – Burun tutulması, iybilmə qabiliyyətinin azalması, burundan selikli axıntı.
• Uterus polipləri – Anormal menstrual qanaxmalar, ağrı, sonsuzluq problemləri.
• Mədə polipləri – Mədə ağrısı, qusma, ürəkbulanma.

Poliplərin diaqnostikası

Poliplərin aşkarlanması üçün müxtəlif tibbi müayinələr aparılır:

• Endoskopiya və kolonoskopiya (mədə və bağırsaq polipləri üçün)
• Ultrasəs müayinəsi (uterus və sidik kisəsi polipləri üçün)
• Maqnit-rezonans tomoqrafiya (MRT) və ya kompüter tomoqrafiyası (KT) (Burun və digər orqanlarda poliplərin aşkarlanması üçün)

Polip müalicə üsulları

Poliplərin müalicəsi onların növü, ölçüsü və xərçəngə çevrilmə riski əsasında seçilir:

1. Müşahidə və müntəzəm izləmə – Kiçik və təhlükəsiz poliplər üçün.
2. Dərman müalicəsi – Burun poliplərində steroidlər və iltihab əleyhinə dərmanlar.
3. Cərrahi müdaxilə (Polipektomiya) – Böyük və simptom yaradan poliplərin çıxarılması:
   • Endoskopik polipektomiya (Bağırsaq və mədə polipləri üçün.)
   • Histeroskopik polipektomiya (Uterus polipləri üçün.)
   • FESS əməliyyatı (Burun poliplərinin çıxarılması üçün.)

Poliplərin qarşısını almaq üçün nə etməli?

• Düzgün və balanslı qidalanmaq
• Siqaret və spirtli içkilərdən uzaq durmaq
• Müntəzəm olaraq tibbi müayinələrdən keçmək
• Fiziki aktivliyi artırmaq
• Xroniki xəstəlikləri nəzarətdə saxlamaq

Poliplər hər nə qədər xoşxassəli olsalar da, bəzi hallarda ciddi problemlərə yol aça bilərlər. Vaxtında aşkarlanması və müalicəsi sağlamlıq üçün vacibdir. Əgər sizdə hər hansı bir narahatlıq varsa, mütləq mütəxəssis həkimə müraciət etməlisiniz.

Burun poliplərinin səbəbləri və müalicəsi

Burun polipləri burun boşluğunun və burun ciblərinin (sinusların) selikli qişasında əmələ gələn yumşaq, xoşxassəli törəmələrdir. Onlar iltihabi proseslər, allergiyalar və xroniki sinusitlər nəticəsində meydana gələ bilər. Kiçik ölçülü olduqda simptomsuz qala bilər, lakin böyüdükcə burun tıxanıqlığı, nəfəs alma çətinliyi və iybilmə qabiliyyətinin azalması kimi ciddi problemlərə səbəb ola bilər.

Burun poliplərinin səbəbləri

Əmələ gəlməsində müxtəlif faktorlar rol oynaya bilər:

1. Xroniki sinusit və burun iltihabı – Uzunmüddətli iltihabi proseslər burun boşluğunun selikli qişasının zədələnməsinə səbəb olur.
2. Allergik rinit – Allergik reaksiyalar burun selikli qişasında şişkinlik və polip inkişafına gətirib çıxara bilər.
3. Astma və tənəffüs yollarının həssaslığı – Astma xəstələrində burun poliplərinə daha çox rast gəlinir.
4. İmmun sisteminin zəifliyi – İmmunitet sisteminin düzgün fəaliyyət göstərməməsi iltihabi reaksiyaların artmasına səbəb ola bilər.
5. Genetik faktorlar – Ailəsində burun polipi olan insanlarda bu problemə daha çox rast gəlinir.
6. Gündəlik həyat tərzi və ətraf mühit amilləri – Hava çirkliliyi, siqaret çəkmək və zərərli kimyəvi maddələrə məruz qalmaq burun poliplərinin inkişaf riskini artırır.

Burun poliplərinin əlamətləri

Bu kiçik olduqda simptomsuz ola bilər, lakin böyüdükcə və burun boşluğunu tutduqca aşağıdakı əlamətlər meydana çıxır:

• Burun tutulması – Hər iki burun dəliyində və ya birində tıxanıqlıq hissi yarana bilər.
• İybilmə qabiliyyətinin azalması və ya tamamilə itməsi (anosmiya) – Burun polipləri iybilməyə cavabdeh olan reseptorları bloklayaraq iy hissini zəiflədə və ya tamamilə itirə bilər.
• Burundan selikli axıntı – Uzunmüddətli burun axıntısı və selikli sekresiyalar müşahidə olunur.
• Tez-tez baş ağrıları və üz nahiyəsində ağırlıq hissi – Xüsusilə alın və gözlər ətrafında təzyiq hissi yarana bilər.
• Gecə xorultusu və nəfəsalma problemləri – Böyük poliplər yuxu zamanı nəfəs almağı çətinləşdirə və xorultuya səbəb ola bilər.
• Dadbilmənin zəifləməsi – İybilmə qabiliyyətinin azalması dad hissinin də zəifləməsinə gətirib çıxarır.

Bu simptomlar burun poliplərinin ölçüsünə və yerləşməsinə bağlı olaraq fərqli intensivlikdə ola bilər.

Burun poliplərinin diaqnostikası

Bunun üçün aşağıdakı diaqnostik üsullardan istifadə edilir:

1. Burun endoskopiyası – Kiçik bir kamera vasitəsilə burun boşluğuna baxış keçirilir.
2. Kompüter tomoqrafiyası (KT) və ya MRT – Poliplərin dəqiq yerləşdiyi yeri və ölçüsünü müəyyən etmək üçün istifadə olunur.
3. Allergiya testləri – Allergik reaksiyaların poliplərin əmələ gəlməsində rolu olub-olmadığını müəyyən etmək üçün aparılır.

Burun poliplərinin müalicəsi

Bu müalicə onların ölçüsündən və xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Müalicə əsasən iki istiqamətdə aparılır: konservativ (dərmanlarla) və cərrahi müdaxilə.

1. Dərman müalicəsi

Əksər hallarda müalicəyə dərmanlarla başlanılır:

• Kortikosteroid burun spreyləri – Poliplərin kiçilməsinə və iltihabın azalmasına kömək edir.
• Antihistamin preparatlar – Allergiya ilə bağlı poliplərdə istifadə olunur.
• Antibiotiklər – İkincili infeksiyalar varsa, təyin edilə bilər.
• Duzlu su ilə burun yuma – Burun boşluğunun təmizlənməsinə və tənəffüsün asanlaşmasına kömək edir.

2. Cərrahi müalicə

Əgər poliplər çox böyükdürsə və dərman müalicəsi effekt vermirsə, aşağıdakı üsullarla cərrahi müdaxilə edilə bilər:

• Polipektomiya – Kiçik poliplər burun endoskopu vasitəsilə çıxarılır.
• Endoskopik sinus cərrahiyyəsi – Böyük poliplər üçün istifadə olunur və poliplərlə birlikdə zədələnmiş toxumalar da çıxarılır.

Cərrahi müdaxilədən sonra poliplərin yenidən əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün mütəmadi burun baxımı və müalicə davam etdirilməlidir.

Burun poliplərinin qarşısının alınması

Poliplərin yaranma riskini azaltmaq üçün aşağıdakı profilaktik tədbirlər görülməlidir:

Burun polipləri ciddi sağlamlıq problemi yaratmasa da, həyat keyfiyyətini xeyli aşağı sala bilər. Müalicə olunmadıqda burun tutulması, iybilmə itməsi və xroniki sinus infeksiyalarına səbəb ola bilər. Buna görə də, vaxtında diaqnoz və müalicə çox vacibdir.