Burun qanaması tibbi olaraq epistaksis adlandırılır və həm yüngül, həm də ciddi səbəblərlə əlaqəli ola bilər. Bu vəziyyət, adətən, burundakı qan damarlarının zədələnməsi nəticəsində meydana gəlir. Qanama, ön və ya arxa burun qanamaları şəklində iki əsas qrupda incələnir. Ən çox rast gəlinən növ ön burun qanamalarıdır, bunlar adətən ciddi deyil və ev şəraitində müalicə oluna bilər. Arxa burun qanamaları isə daha ciddi ola bilər və müalicə üçün tibbi müdaxilə tələb edir.
Burun qanamasının əsas səbəbləri
Burun qanamasına səbəb olan amillər çox müxtəlifdir. Bu səbəbləri daha ətraflı şəkildə izah edək:
1. Mexaniki və xarici təsirlər
Burun qanamasının ən çox rast gəlinən səbəblərindən biri mexaniki təsirlərdir. Bu təsirlər, burundakı qan damarlarının zədələnməsinə səbəb olur.
- Burnun qurcalanması (Barmaqla qarışdırmaq): Uşaqlarda və bəzi yetkinlərdə burunun tez-tez qarışdırılması qan damarlarını zədələyərək qanamaya yol aça bilər. Bu səbəbdən, xüsusilə uşaqlarda buruna toxunmamaq tövsiyə olunur.
- Travmalar (zərbə, qəzalar): Buruna düşən zərbələr və ya qəzalar nəticəsində burundakı qan damarları zədələnə bilər və qanama baş verə bilər. Ən çox yaşanan hallardan biridir.
- Quru Hava: Hava quruluğu, xüsusilə qış aylarında, burun daxili mukozasının qurumasına və qan damarlarının qırılmasına səbəb olur.
- Tez-tez burun silmək və ya asqırmaq: Tez-tez burun silmək və asqırmaq da qan damarlarını zədələyərək qanamaya səbəb ola bilər.
- Buruna yad cisim daxil olması: Xüsusilə uşaqlarda, buruna yad cisimlərin daxil olması qanamanın başlıca səbəblərindəndir. Bu halda, mütləq tibbi yardım alınmalıdır.
2. İnfeksiyalar və iltihab
Burun qanaması həmçinin infeksiyalar və iltihab nəticəsində də meydana gələ bilər. İnfeksiyalar burun daxilindəki qan damarlarını zəiflədir və qanamaya səbəb ola bilər.
- Üst tənəffüs yolu infeksiyaları (Qrip, soyuqdəymə): Qrip və soyuqdəymə zamanı burun qan damarları iltihablanır, bu da qanamanın baş verməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, burun tutulması nəticəsində burun silmək və ya tıkanıklığı aradan qaldırmaq üçün əlavə təzyiq yaranır, bu da qanamanı artırır.
- Sinüzit: Sinüzit burun boşluğunda iltihaba səbəb olur, bu da qan damarlarının zədələnməsinə yol açar.
- Burun daxilindəki allergik və ya qeyri-allergik rinit: Allergik rinit, burun mukozasında iltihab yaradır və bu da qan damarlarının qırılmasına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, qeyri-allergik rinit də burunda qanamaya səbəb ola bilər.
3. Daxili xəstəliklər və vəziyyətlər
Daxili xəstəliklər burun qanamasına səbəb ola biləcək digər amillərdir. Bu vəziyyətlərdə qanama daha ciddi və davamlı ola bilər.
- Hipertoniya (Yüksək qan təzyiqi): Yüksək qan təzyiqi, qan damarlarını zədələyərək burun qanamalarını artırır. Bu səbəbdən, hipertoniya olan şəxslərin mütəmadi olaraq qan təzyiqini izləməsi vacibdir.
- Qaraciyər xəstəlikləri: Qaraciyər xəstəlikləri (məsələn, cirroz) qan laxtalanma prosesini pozaraq, burunda qanamanın baş verməsinə səbəb ola bilər.
- Qan laxtalanma pozğunluqları (Hemofiliya, trombositopeniya və s.): Qan laxtalanma pozğunluğu olan şəxslərdə qanama daha uzun sürər və müalicə olunmadığı halda ciddi nəticələrə yol açar.
- Leykemiya və digər qan xəstəlikləri: Leykemiya və digər qan xəstəlikləri qan damarlarını zəiflədir, bu da burunda qanamanın baş verməsinə səbəb olur.
4. Dərmanlar
Bəzi dərmanlar burun qanamaları ilə əlaqəlidir. Bu dərmanlar qan damarlarını zəiflədə və qanama riskini artıra bilər.
- Qan durulaşdırıcılar (Aspirin, warfarin, heparin və s.): Bu dərmanlar qanı durulaşdırır və qanama riskini artırır.
- Burun spreyləri: Xüsusilə kortikosteroid tərkibli burun spreyləri uzun müddət istifadə edildikdə burun mukozasında quruluq yarada bilər və qanamaya səbəb ola bilər.
5. Digər səbəblər
Bir çox digər faktorlar da burun qanamasını tetikleyebilir.
- Hormonal dəyişikliklər: Xüsusilə hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər nəticəsində burun qanamaları daha tez-tez görülə bilər.
- Alergik reaksiyalar: Alergik reaksiyalar da burun mukozasında şişkinlik yaradır və qan damarlarının zədələnməsinə səbəb olur.
- Bəzi şişlər: Burunda yaranan şişlər (xüsusilə tək tərəfli və tez-tez təkrarlayan qanamalarla müşayiət olunanlar) daha ciddi bir problemin əlaməti ola bilər. Bu halda mütləq müayinədən keçmək lazımdır.
Qanamanın müalicəsi
Burun qanaması, səbəbə bağlı olaraq müxtəlif müalicə metodları ilə idarə oluna bilər:
- Ev şəraitində müalicə: Burun qanaması olduqda, başın irəliləyərək oturmaq, burun deliklərini yumşaq şəkildə sıxmaq və ya burun daxilində soyuq kompress tətbiq etmək müsbət nəticələr verə bilər.
- Medikal müalicə: Bəzi hallarda burun qanamaları üçün burun daxilindəki damarları daraltmağa kömək edən dərmanlar istifadə oluna bilər.
- Cərrahi müdaxilə: Əgər qanama davamlıdır və ya arxa burun qanamaları ilə əlaqəlidirsə, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Bu əməliyyatlar burun damarlarının bağlanması və ya lazımi təmirin aparılması məqsədilə edilir.
Burun qanamaları müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq baş verə bilər və müalicə metodu hər bir şəxsə uyğun fərdiləşdirilməlidir. Xüsusilə davamlı qanamalar və ciddi simptomlar baş verdikdə, Dr. Jalə Eyvazova kimi mütəxəssis bir otorinolarinqoloqa müraciət etmək vacibdir. Ertelenmiş müalicə vəziyyəti ağırlaşdıra bilər, buna görə də erkən müdaxilə çox önəmlidir.
